رفتارهای خودآسیب رسانی در نوجوانان: ماهیت، احتمال خودکشی، نقش عوامل روان شناختی و همسالان

مقدمه :خودآسیب رسانی به دو دسته مستقیم مانند خودجرحی بدون خودکشی و غیرمستقیم مثل خطرجویی و سوء مصرف مواد تقسیم بندی می شود. اهداف این مطالعه عبارت بودند از 1)بررسی تجربه زیسته و پدیدارشناسی خودآسیب رسانی در نوجوانان ایرانی، 2)سنجش مدلی مبتنی بر شواهد تجربی از عوامل خطر و انگیزه های روان شناختی و اجتماعی خودآسیب رسانی،3) مقایسه خودآسیب رسانی مستقیم و غیر مستقیم و ارتباط آن ها با اقدام و احتمال خودکشی. روش: از یک طرح ترکیبی از نوع لانه ای استفاده شد. در بخش کیفی 20 شرکت کننده از موقعیت های بالینی و غیربالینی و در بخش کمی 240 شرکت کننده از موقعیت های بزهکار و آزاردیده بررسی شدند.در بخش کیفی از روش مصاحبه و در بخش کمی از ابزارهای سیاهه خود آسیب رسانی، مقیاس انگیزه های خودآسیب رسانی، مقیاس مشکلات تنظیم هیجانی، مقیاس خودانتقادی، پرسشنامه قلدری/قربانی و مقیاس الگوگیری از خودجرحی همسالان استفاده شد. داده های بخش کیفی با روش پدیدارشناسی توصیفی ( روش کلایزی) و داده های بخش کمی با روش مدل سازی معادلات ساختاری، تحلیل عاملی اکتشافی و تجزیه و تحلیل واریانس دوراهه تحلیل شدند. نتایج: از مصاحبه ها سه خوشه اصلی شامل معانی خودآسیب رسانی، انواع خودآسیب رسانی(رهایی بخش و قدرت بخش) و علل روان شناختی و علل محیطی شناسایی شد. از نظر نوجوانان، خودآسیب رسانی مستقیم زخمی بدون درد است که با هدف غلبه بر تعارض های ارتباطی شدید، انتقال یک پیام اجتماعی تاثیرگذار یا رهایی از هیجان های طاقت فرسا استفاده می شود. یافته های بخش کمی نیز نشان داد نقایص تنظیم هیجانی، خودانتقادی و الگوگیری از خودجرحی همسالان به صورت معنی داری در قالب یک مدل تحلیل مسیر فروانی خودآسیب رسانی مستقیم را پیش بینی می کنند. هشت انگیزه خودآسیب رسانی مستقیم عبارت بودند از پذیرش گروهی، تنظیم هیجان، ابرازآشفتگی، اثبات خود، ضد خودکشی، ضد تجزیه ای،تمایز خود از دیگران و انتقام گرفتن. از لحاظ نقص در مهارت های تنظیم هیجانی و خودانتقادی تفاوتی بین خودآسیب رسانی مستقیم و غیر مستقیم وجود ندارد. هر چند افکار خودکشی گروه با خودآسیب رسانی غیر مستقیم بیشتر است؛ اما آمادگی نوجوانان با خودآسیب رسانی مستقیم به دلیل تکانشوری زیاد برای اقدام خودکشی بیشتر است. اقدام خودکشی با خودآسیب رسانی مستقیم رابطه دارد؛ اما با برخی از انواع خودآسیب رسانی غیرمستقیم مانند سوء مصرف مواد و خطرجویی جنسی نیز رابطه دارد. نتیجه گیری: نوجوانان ایرانی خودجرحی را بیشتر در نقش یک پیام اجتماعی موثربرای اعتراض و رهایی از تعارض های بین فردی ادراک می کنند. نقایص کنترل تکانه نوجوانان را مستعد آسیب به خود می کند و خود انتقادی به ویژه از نوع خودبی کفایت پنداری مکانیسمی است که تبیین کننده رابطه نقص کنترل تکانه و خودآسیب رسانی است و خودجرحی همسالان به صورت مستقیم بر روی فراونی خودجرحی نوجوان اثر گذار است. شباهت خودآسیب رسانی مستقیم و غیرمستقیم از لحاظ نقایص تنظیم هیجانی و خودانتقادی ممکن است به این معنا باشد که آنها دارای ریشه های مشترکی هستند. احتمال خودکشی هر دو گروه با خودآسیب رسانی مستقیم و غیر مستقیم به یک اندازه است. براساس یافته ها می توان پیشنهاد داد که نقص کنترل تکانه و افکار خودکشی را باید مهمترین حوزه هایی در نظر گرفت که باید در کاهش احتمال خودکشی نوجوانان با خودآسیب رسانی مستقیم و غیرمستقیم در نظر گرفته شوند